۱۳۸۹ آذر ۲۳, سه‌شنبه

شعر در فضای سوم



درباره ی انیس آخر همین هفته می آید
رسول رخشا


حیرت نکن انیس /آن سال ها /اسم مستعار تو ری را بود / حیرت نکن انیس / بیست و هفت سال /چشم به راه یکی ماندن / سنگ را هم / غبار قدمگاه گریه خواهد کرد .

نوشتن سخت است ...خوب به یاد ندارم که این عبارت را کجا خوانده ام اما خوب می دانم که نوشتن کار دشواری است، هر چند که می تواند شفا بخش هم باشد اما دشواریِ درخودی دارد که انکارش بی دلیل دشواری های دیگر در پی می آورد ،با این حال در پی این دشواری گاهی نوشتن هم چون سرسره ای است که تو را به جایی می رساند که خواهی نخواهی،آن را می خواهی . تا به حال از این نوع نوشتن ها برای من کم بوده است، نوشتن درباره ی شعر هایی که علاقه و احترام را توامان در من بر می انگیزند....
برای من نوشتن درباره ی شعر سید علی صالحی چندان دشوار نیست ، چراکه بر حسب علاقه به طور نسبی زیر وبم های شعر او را پی گرفته ام و می شناسم و تا حدی ودر حد بضاعت بر شعر او تآمل کرده ام . حالا دیگر بر شمردن ویژگی های شعر سید بخشی از شناسنامه شعر او در ذهن مخاطبانش شده است طوری که شناسایی شعر او و تشخیص دست خط و امضای او در شعر معاصر حتا برای مخاطبانی که از دور با شعر او آشنایی دارند کار چندان دشواری نیست . پارامترهایی که به سبب تکرار در طول سالیانِ شاعری او بدل به ویژگی های اصلی و جدایی ناپذیر شعر او شده اند .نگاه استعاری ونشانه ای ،ترکیب های پیوندی در زبان ، بسامد واژگانی ، رهایی ونرمی زبان ، آزادی ساختمان شعر وتاکیدبر لحن و زبان گفتار.واقعیت این است که این ها را از شعر او نمی توان جدا کرد و بطور مثال اینکه می گوییم زبان شعر سید علی صالحی ، زبانی ساده وسلیس است ، صاحب تازگی نیست بلکه دیگر امری است جدایی ناپذیر از شعر او، به شکلی که در این دفتر شکل زبان ونحوه ارایه آن در ساخت شعر به نحوی است که اهمیت وتلاش شاعر برای دعوت خواننده به ساحت شعر عیان شده است، منظور این است که شاعر قرار نیست شعر ها را به کسی دیکته کند بلکه سعی در شریک کردن ودعوت صریح آنها به دنیای شعرش را دارد واین خضوع زبان وفروتنی شعر در برابر مخاطب و شانه به شانه بااو بودن چیزی نیست که به راحتی به دست بیاید و به سادگی از دست برود .
در کتاب " انیس آخر این هفته می آید " آن چه نظر بازی می کند و ذهن ها را جلب می کند، پیوند سوبژکتیویته وابژکتیویته در شعرهاست، آنقدر به تکرار و صریح که به گمانم بدل به یک ویژگی ساختاری شده است ، پیوند مفاهیم انتزاعی وذهنی با مفاهیم عینی وملموس به طریقی که لذت هنری وزیباشناختی زبان هم در آن جلوه گر باشد، سبب شده است که صورت جدیدی در شعر ها ایجاد کند. پیوند انتزاعی و عینی در درون شعر وروش تلفیق آن با زبان ولحن مورد تآکید صالحی نوع جالب توجهی از بیان شعر را پدید آورده است که ظرفیت توجه ومکث برای خوانندگان جدی و منتقدان دارد . ترکیب این دوفضای ذهنی و عینی وساخته شدن فضای سومی که در ظاهر در شعر صالحی ناپیداست اما در واقع برسازنده ی ساختمان درونی شعر اوست باعث شده است که هر خواننده ای هنگام خواندن شعر ها در گیر این فضای سوم شود و جستجویش را در کشف این دنیا آغاز کند بی اینکه بتواند ردپای آشکار و مشخصی از آن بیاید ،اومدام ذهنش رابا فضای اول (عینی ) و فضای دوم (ذهنی ) به چالش می کشد ونتیجه اش درک فضای جدید شعر است ، گاهی حتا بی اینکه این موضوع را به روشنی دریابد.
درواقع شاید پی بردن وکشف این راز کارپراهمیتی نباشد و تنها نتیجه ای که از این پروسه حاصل می شود مهم باشد .
ترکیب این دو فضا در شعر سید علی صالحی مرا به یاد کلیتی در شعر وادبیات مهاجرت می اندازد ، جاهایی که به نمونه های موفق دست پیدا کرده ایم و می توانیم تلفیق دوفضای مبدآ و مقصد ورسیدن به فضای سومی که ماحصل آمیزش آن دوفضاست را به روشنی درک کنیم . در پی موضوح طرح شده ی بیان شعر ها نمی توانم ازموضوع و مفهوم روایت آن ها بگذرم،روایت شعر ها برخلاف اغلب شعرهای صالحی روایت مشخص وآشکاری ندارند وشکست و گسست روایت به طور عمدی واساسی مبنای شکل گیری این شعرها شده اند به طوری که حتی تا حدی ساختمان بیرونی شعرها را نیز پوشش داده اند و بدل به نمایی شده اند که از دور چشم ها رامی نوازد.
وقتی تو نیستی/ دنیا /چیزی کم دارد / مثل کم داشتن یک وزیدن ، یک واژه ، یک ماه / من فکر می کنم در غیاب تو / همه خانه ها ی جهان خالی ست /همه پنجره ها بسته است .
من در یادداشتی که بر کتاب پیشین سید علی صالحی ، سمفونی سپیده دم ، نوشتم ، به اهمیت زیاد ایجاز در آن مجموعه اشاره کردم و نوشتم که ایجاز در این دفتر، در مقایسه با کارهای پیشین ، بدل به مولفه ای شده است که با روش مناسبی با دیگر مولفه های شعر سید آمیخته شده است و فضای تازه ای را در شعر او پی ریزی کرده است و مخاطبان به این دلیل که ایجازبوجود آمده در شعرهای او به دور ازپیچیدگی های معهود این روزهای شعر است ازآنها استقبال بیشتری می کننداما آنچه که در مجموعه "انیس آخر همین هفته می آید " توجه مرا از این بُعد به خود جلب کرد فاصله گرفتن شاعر از ایجاز ارزشمند بوجود آورده در دفتر پیشین اش است، در این کتاب شعرها قامت بلندی پیدا کرده اند وانگارحرف های زیادی برای مخاطب دارند به همین دلیل گویی صورت شعرها ازپیش ،پیش روی شاعر نیستند و قامت شعرها آنجا زاده می شوند که شاعر دست از نوشتن بر می دارد
هم چنین است توجه زیاد شاعر به موضوع ومفهوم شعر و شاعر و کلمه و سطر و واژه در این کتاب ، به شکلی که بسیاری از شعرها شعرهایی هستند درباره شعر،شاید مهارت شاعر در سامان دادن سرزمین شعرش ، توجه به بن مایه های ذهنی اش درباره ی هم شانه بودن سوبژکتیویته وابژکتیویته وبه طورکلی ورود مفهوم شعری که دارد شعر می نویسد ، روایت گسسته ونیزتاکیدشاعر براین موارد در کل مجموعه ، یکی از دلایل فاصله گرفتن از ایجاز مطلوب ماست.
هوشیاری در بیان اینکه ما چه چیز را بنویسیم و چه چیز را ننویسم و پیوند گفتن ونگفتن در سایه گاه گاهی نماد و استعاره در زبانی که با سادگی اش می تواند سطرهایی بسازد که باوجود القای فضایی دیگرگونه ، پشتیبان مفهوم شعر باشد ودر نهایت راهی را برگزیند که حرف هایش را بزند و بتواند از تیغ سانسورعبور نکند، امر کوچکی نیست . نمی توانم یادداشتم را تمام کنم و اشاره ای نداشته باشم به اهمیت عاطفه و رمانس در زمینه ای که شعرها بر آن بنا شده اند . زمینه ی عاطفی شعرها در این دفتر ،هم چون کارهای گذشته مایه ی دل پذیری است که نمی توان آن را از شعر سید جدا کرد
.
با این حال / من دست از دوست داشتن ِ بی پیر / برنخواهم داشت / انیس / آخر همین هفته می آید .

۱ نظر:

دفتر شعر جوان گفت...

میز شعر
.
.
.
کتابفروشی دفتر شعر جوان
خیابان انقلاب، روبروی در اصلی دانشگاه تهران، پاساژ فروزنده، طبقه پایین ( منفی دو) واحد 112